Arama ve Kurtarma Faaliyetlerinin Tanımı ve Önemi
Arama ve kurtarma (AK), herhangi bir doğal afet (deprem, sel, heyelan, fırtına vb.) veya insan kaynaklı afet ve acil durum (yangın, patlama, büyük kazalar, savaş durumları vb.) esnasında hayati tehlike altında olan, acil yardıma ve desteğe ihtiyacı olan kişilerin hayatını kurtarmayı amaçlayan kritik bir süreçtir.
Bu sürecin temel aşamaları şunlardır:
- Yer Tespiti (Arama): Acil yardıma ihtiyacı olan, enkaz altında kalan veya kaybolan kişilerin yerini tespit etmek için görsel, işitsel, teknolojik ve özel eğitimli hayvanlar (arama köpekleri) dahil olmak üzere çeşitli yöntemlerin kullanılmasıdır.
- İlk Yardım Uygulama: Ulaşılan kişilere bulundukları yerde temel ilk yardım müdahalelerinin yapılması, hayati fonksiyonlarının (solunum, dolaşım) korunması ve durumlarının stabilize edilmesidir.
- Kurtarma ve Tahliye (Nakil): Kazazedelerin güvenli bir şekilde bulundukları tehlikeli ortamdan (enkaz, yangın alanı, su basmış bölge) çıkarılması ve daha kapsamlı sağlık hizmeti ve yardım alabilecekleri güvenli bir toplanma veya sağlık merkezine nakledilmesidir.
Bazı arama ve kurtarma ekipleri, bu temel faaliyetlerin ötesine geçerek, kurtarma sonrası bakım ve barınma olanaklarının (geçici barınma, beslenme, temel ihtiyaçların karşılanması) sağlanmasında da kazazedelere destek olurlar.
Arama ve Kurtarma Faaliyetlerinde Kullanılan Ekipman ve Kaynaklar
Arama ve kurtarma operasyonlarının etkinliği, doğru ekipman ve insan kaynağının kullanımına bağlıdır. Kullanılan kaynaklar çok çeşitlidir:
- İnsan Gücü: Profesyonel arama kurtarma personeli, itfaiyeciler, sağlık ekipleri ve eğitimli gönüllü destek ekipleri.
- Özel Eğitimli Hayvanlar: Canlı arama ve enkaz altı tespiti için kullanılan arama ve kurtarma köpekleri.
- Basit Araç ve Gereçler: Kürek, kazma, balyoz, el feneri, basit kaldırma aletleri (kriko).
- Gelişmiş Teknolojik Ekipmanlar:
- Tespit ve Görüntüleme: Termal kameralar, ses dinleme cihazları, yılan kamera sistemleri (enkaz altını görüntülemek için), insansız hava araçları (drone’lar) ile havadan keşif.
- Kazı ve Kesme: Hidrolik kesme-ayırma cihazları, beton kesme makineleri, jeneratörler (elektrik sağlamak için), kırıcı-delici aletler.
- Taşıtlar: Özel donanımlı hava (helikopter), kara (arama kurtarma araçları, ambulans) ve deniz (bot, gemi) taşıtları vb..
Arama ve Kurtarma Eğitiminin Toplumsal ve Bireysel Önemi
Özellikle deprem kuşağında yer alan ülkelerde, arama kurtarma eğitiminin alınması sadece bir yasal zorunluluk değil, aynı zamanda toplumsal bir hayatta kalma stratejisinin temelini oluşturmaktadır.
Neden Arama Kurtarma Eğitimi Almalıyız?
- “İlk 72 Saat” Hayatta Kalma Kuralı: Olası büyük bir afet sonrasında profesyonel yardım ekiplerinin (AFAD, itfaiye, ambulans) afet yerine ulaşması ve organize olması genellikle 72 saati bulabilmektedir. Bu kritik süre zarfında, enkaz altında kalanların veya yaralananların hayatta kalması, olay yerinde bulunan eğitimli kişilerin doğru ve hızlı müdahalesine bağlıdır. Bu durum, bireylerin kendi kendilerine ve çevrelerindekilere yardım edebilmesi için eğitimli olmasının hayati önemini göstermektedir.
- Doğru Müdahale Hayat Kurtarır: Yanlış yapılan müdahaleler (örneğin, bilinçsizce enkaz kaldırma, yaralıyı hatalı taşıma) kişilerin durumunu kötüleştirebilir, hatta kalıcı hasara veya ölüme yol açabilir. Arama kurtarma eğitimi, doğru tekniklerle ve güvenlik önlemleriyle müdahale etmeyi öğreterek riski minimize eder.
- Toplumsal Direncin Artırılması: Bireysel olarak eğitimli olmak, bir afet anında paniği azaltır, doğru kararlar alınmasını sağlar ve topluluk içinde bir yardımlaşma zincirinin hızla kurulmasına olanak tanır.
- Yasal Zorunluluk (İşyerleri): Türkiye’deki “İşyerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik” gereği, işverenler tehlike sınıfına göre belirli sayıda çalışana (örneğin, çok tehlikeli sınıfta 30 çalışana 1 kişi) arama kurtarma, yangınla mücadele ve ilk yardım destek elemanı eğitimi aldırmak zorundadır. Bu, işyerinin güvenliğinin ve çalışanların can güvenliğinin sağlanmasının yasal bir gereğidir.
Arama Kurtarma Eğitiminin Temel Kazanımları
- Bilgi ve Beceri Artışı: Olası bir afet veya acil durumda görev alacak kişilerin, doğru teknikleri kullanarak etkili bir şekilde arama, kurtarma ve tahliye yapma bilgi ve becerisi kazanması.
- Kişisel ve Çevre Güvenliği: Hem kazazedenin hem de kurtarma görevlisinin güvenliğini sağlama yöntemlerini (enkazda çalışma prensipleri, işaretleme, kişisel teçhizat kullanımı) öğrenme.
- Afet Psikolojisi Yönetimi: Afet anında ve sonrasında hem kazazedelere hem de kurtarma ekibi üyelerine uygulanacak psikolojik ilk yardım tekniklerini öğrenerek kriz yönetiminde etkin olma.
Eğitim İçeriğinin Ana Başlıkları
Kapsamlı bir arama kurtarma eğitimi, teorik bilgi ve pratik uygulamayı birleştirir ve genellikle şu konuları içerir:
- Sivil Savunma ve Afet Bilinci: Sivil savunmanın tanımı, önemi, doğal afetlerin (deprem, sel vb.) özellikleri ve sonuçları, afet öncesi ve sonrası planlama.
- Ekip Organizasyonu ve Teçhizat Bilgisi: Arama kurtarma ekibinin yapısı, ekip üyelerinin görevleri ve özellikleri, ekip içi iletişim, ekip ve kişisel teçhizatların (jeneratör, hidrolik aletler, kask, sedye, ip vb.) doğru kullanımı.
- Arama-Kurtarma Teknikleri: Arama-kurtarma aşamaları (7 aşamalı arama kurtarma süreci), enkazda çalışma prensipleri, hasarlı yapıların değerlendirilmesi ve işaretleme şekilleri, tahliye yöntemleri.
- Temel Yaşam Desteği ve İlk Yardım: Hayati tehlike arz eden durumlara ilk müdahale, temel ilk yardım becerileri.
- Afet Psikolojisi ve Stres Yönetimi: Olay anı, keşif ve kurtarma aşamalarında hem kazazede hem de kurtarma elemanına yönelik psikolojik destek yöntemleri.
- Pratik Uygulamalar: Eğitim materyali ve simülasyonlar kullanılarak enkazda çalışma, yaralı taşıma ve tahliye tatbikatları.
Arama ve kurtarma eğitimini başarıyla tamamlayan kişiler, afetlere karşı daha bilinçli, hazırlıklı ve müdahale yeteneğine sahip bireyler olarak toplumsal güvenliğe doğrudan katkıda bulunurlar.
Ek Bilgiler: Arama ve Kurtarma Faaliyetlerinde Gönüllülük, Koordinasyon ve Teknolojik Gelişmeler
Arama ve kurtarma (AK) sadece resmi kurumların (AFAD, itfaiye) sorumluluğunda değil; iyi organize edilmiş bir toplumsal çaba gerektirir. Küresel standartlara uyum, gönüllü gücün kullanımı ve teknolojinin entegrasyonu, bu çabanın başarısını doğrudan etkiler.
1. Gönüllülük ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Kritik Rolü
Profesyonel ekiplerin yanında, organize olmuş sivil toplum kuruluşları (STK) afet müdahalesinin vazgeçilmez bir parçasıdır.
- Hızlı Mobilizasyon: AKUT, 911 Arama Kurtarma ,İHH, GEA gibi akredite STK’lar, bünyelerindeki eğitimli gönüllü ağları sayesinde, özellikle ilk 72 saatte hızlı mobilizasyon yeteneğine sahiptir.
- İhtisaslaşma: Bazı gönüllü ekipler, mağara kurtarma, dağcılık, su altı arama gibi alanlarda uzmanlaşarak resmi ekiplere özel destek sağlarlar.
- Toplumsal Destek ve Bilinç: Gönüllüler, sadece operasyonel destek sağlamakla kalmaz, aynı zamanda düzenledikleri eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleriyle toplumun afetlere karşı direncini artırır. Bu yapılar, yerel bilgiye sahip olmaları ve toplulukla yakın bağları sayesinde, afetzedelere ulaşmada ve ihtiyaçları tespit etmede büyük avantaj sağlar.
2. Uluslararası Arama ve Kurtarma Standartları (INSARAG)
Büyük afetlerde uluslararası yardım ekipleri devreye girdiğinde, arama ve kurtarma operasyonlarının etkin ve uyumlu yürümesi için ortak standartlar hayati önem taşır.
- INSARAG (International Search and Rescue Advisory Group – Uluslararası Arama ve Kurtarma Danışma Grubu): Birleşmiş Milletler şemsiyesi altında, uluslararası kentsel arama ve kurtarma (KASK/USAR) ekiplerinin koordinasyonu, metodolojileri ve operasyonel hazırlığı için standartlar belirler.
- Sınıflandırma: INSARAG, uluslararası ekipleri yeteneklerine göre Hafif, Orta ve Ağır olarak sınıflandırır. Bu sınıflandırma, afet bölgesine gönderilecek ekibin kapasitesini (enkaz kırma yeteneği, operasyon süresi için otonomi, lojistik yeterlilik) garanti altına alır.
- Uyumun Önemi: Türk arama kurtarma ekiplerinin (AFAD dahil) bu standartlara uyması ve akreditasyon alması, hem yurt içi hem de yurt dışı operasyonlarda yüksek performans göstermelerini ve global yardım zincirine sorunsuz entegre olmalarını sağlar. 911 Arama kurtarma derneği orta Seviye akredite Olan bir ekipdir..
3. Teknolojideki Son Gelişmeler ve Entegrasyon
Modern arama ve kurtarma, artık sadece insan gücü ve temel aletlerden ibaret değildir; teknoloji, operasyonların hızını ve güvenliğini radikal biçimde artırmaktadır.
- Robotik Sistemler ve Drone’lar:
- Mini Robotlar (Yılan Kameralar): Enkazın dar ve tehlikeli bölgelerine girerek canlı arama yapma ve durumu görüntüleme yeteneği sağlar.
- Gelişmiş Drone’lar: Termal kameralar, yüksek çözünürlüklü görüntüleme ve lidar (lazer tarama) sistemleri taşıyarak geniş alanlarda hızlı keşif yapar, haritalama çıkarır ve ısı imzalarını tespit eder.
- Yapay Zeka (YZ) ve Veri Analizi:
- Afet Haritalaması: Uydu görüntüleri ve drone verilerini işleyerek hasar tespiti ve en kritik bölgeleri önceliklendirme.
- Canlı Tespiti: Ses dinleme cihazlarından gelen verilerdeki insan sesi frekanslarını veya belirli titreşimleri analiz ederek hızlıca canlı tespiti yapma.
- Gelişmiş İletişim Sistemleri: Afet anında çöken yerel şebekelere bağımlı kalmamak için uydu tabanlı iletişim cihazları ve mesh ağ sistemleri kullanılır.
4. Lojistik ve Koordinasyonun Kritik Önemi
Kurtarma operasyonunun başarısı, sahadaki ekipler kadar, arka plandaki lojistik ve koordinasyon zincirine bağlıdır.
- Lojistik Yönetimi: Afet bölgesine su, gıda, tıbbi malzeme, yakıt ve ekipman gibi temel ihtiyaçların kesintisiz ve doğru zamanda ulaştırılması.
- Ekipler Arası Koordinasyon: Resmi kurumlar, STK’lar ve uluslararası ekipler arasında tek bir komuta merkezi altında hızlı ve hatasız bilgi akışının sağlanması. Farklı dillerde veya protokollerde çalışan ekiplerin uyum içinde çalışması için ortak bir dil (INSARAG prosedürleri gibi) kullanılması esastır.
- Hasar Değerlendirmesi: Hızlı Hasar Tespit (HHT) ekipleri tarafından yapılan ilk değerlendirmeler, kaynakların en çok ihtiyaç duyulan ve potansiyel kurtarmanın olduğu bölgelere yönlendirilmesini sağlar.
Bu ek bilgiler, arama ve kurtarma kavramının sadece bir teknik müdahale değil, aynı zamanda uluslararası standartlara uyan, teknolojiyle desteklenen ve güçlü bir gönüllü ağına dayanan kapsamlı bir yönetim süreci olduğunu ortaya koymaktadır. Bu planlamanın düzgün işleyebilmesi Afet öncesi hazırlık,planlama ve tatbikatları ile pekiştirilmesi gerekir..
